Γράφει η κα ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΑΒΑΛΑ
Αθλητική – Κλινική Διαιτολόγος (Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών) και προπονήτρια φυσικής κατάστασης Αθλητών /Εργοφυσιολόγος αθλημάτων
Η βιταμίνη D στην ουσία αποτελεί τον εκπρόσωπο μίας ομάδας βιοδραστικών συστατικών (καλσιφερόλη, εργοκαλσιφερόλη, υδροξυχολοκαλσιφερόλη) που το κάθε ανάλογο παράγεται και δρα σε διαφορετικούς ιστούς και δίνει άλλα αποτελέσματα.
Η δοσολογία και τα επίπεδα που σε κάθε άτομο είναι αποδεκτά και φέρνουν θετικά αποτελέσματα είναι διαφορετικά και άκρως προσωποποιημένα. Η αξία της βιταμίνης D έχει επανέλθει στο προσκήνιο καθώς φαίνεται ότι σχετίζεται με την ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού απέναντι σε διάφορες ασθένειες. Eπίσης όμως μελετάται και επανεκτιμάται η σημαντικότητά της στους αθλητές.
Η επίδραση της βιταμίνης D στην αθλητική απόδοση
Η επίδραση της βιταμίνης D στην αθλητική απόδοση αποτελεί αντικείμενο έρευνας λόγω των πολλαπλών ρόλων της ως βιταμίνη, ως παράγοντας ορμονικής ρύθμισης, ανοσολογικής λειτουργίας, αντιοξειδωτικού μηχανισμού ενώ παράλληλα ενισχύει τη νευρομυϊκή λειτουργία στο επίπεδο των σκελετικών μυών και αυξάνει την αντίσταση σε μυϊκή βλάβη.
Επιπλέον η βιταμίνη D σε συνδυασμό με βιοπροστατευτικές δραστικές ουσίες για την υγεία οστών και τενόντων, βοηθάει στην καλύτερη ανάρρωση των αθλητών. Επίσης αποτελεί έναν επιπλέον αμυντικό μηχανισμό έναντι των τραυματισμών, ενώ στις ασκησιογενείς φλεγμονές αποτελεί ένα ακόμη συστατικό που ενισχύει την αντιφλεγμονώδη και ανοσοπροστατευτική διαδικασία.
Μία σημαντική παράμετρος της απόδοσης στον αθλητισμό είναι η πνευματική/νοητική επίδοση. Η Βιταμίνη D έχει και την ιδιότητα ενός νευροπροστατευτικού μορίου.
Έχει αποδειχθεί πως δυνητικά λειτουργεί ως ορμόνη και ως νευροδιαβιβαστής ανάλογα με την υπομορφή και διαμόρφωση που έχει και τους ιστούς που δρά. Ο κάθε ιστός έχει διαφορετικούς υποδοχείς που αντιλαμβάνονται το κάθε βιομόριο που υπάρχει τριγύρω. Οπότε η κάθε ουσία θα τροποποιηθεί ώστε να πάρει μορφή που να μπορεί να ενεργοποιήσει τον ιστό μέσα από τους υποδοχείς του κυττάρου.
H μορφή της βιταμίνης D που υπάρχει στον εγκέφαλο , προκαλεί θετικές ενεργοποιήσεις σε κέντρα του εγκεφάλου όπως το κέντρο μνήμης και τον ιππόκαμπο ,κέντρο του εγκεφάλου που επηρεάζει τη διάθεση, οπότε η έλλειψη ή ανεπάρκεια επηρεάζει την πνευματική λειτουργία και συμπεριφορά μας. Αυτό σχετίζεται και με το χρόνο αντίδρασης και αντανακλαστικών στους αθλητές.
Γιατί τα άτομα που παίζουν μπάσκετ ή βόλλευ πιθανόν να έχουν ανεπάρκεια βιταμίνης D
Επειδή το μπάσκετ στηρίζεται κινησιολογικά σε μοτίβο μυϊκής συναρμογής που δέχεται επιβαρύνσεις λόγω των τεχνικών χαρακτηριστικών του αθλήματος όπως rebounds, lay-up, καρφώματα, άμυνες πλάγιες μετατοπίσεις κλπ. , όλες αυτές οι κινήσεις που έχουν εύρος σε αρθρώσεις ενώ προϋποθέτουν ελαστικότητα σε τένοντες χρειάζονται επιπλέον ενίσχυση και η λήψη βιταμίνη D φαίνεται ότι βοηθά στην προστασία του αθλητή από την καταπόνηση της προπόνησης.
Ευρήματά μελετών υποστηρίζουν την έννοια της σημασίας της βιταμίνης D στην αθλητική απόδοση ενώ σε αγωνίσματα όπως το μπάσκετ και βόλλευ πού οι αθλητές δεν προπονούνται σε ανοιχτό γήπεδο ώστε να έχουν την έκθεση σε ηλιακή ακτινοβολία κρίθηκε σκόπιμο να ελεγχθεί το επιθυμητό επίπεδο της βιταμίνης.
Η αυξημένη μελανίνη που παράγεται από μελαγχρινά άτομα μπορεί να αυξήσει το χρονικό διάστημα για τη σύνθεση της βιταμίνης D έως 10 φορές οπότε οι σκουρόδερμοι παίκτες είχαν σημαντικά χαμηλότερα μέσα επίπεδα αυτής σε σχέση με λευκούς παίκτες.
Σε μελέτη από παίκτες του NBA είχε αναλυθεί το βιοχημικό προφίλ ως προς την βιταμίνη D και ανακοινώθηκε πως πάνω από το 50% των αθλητών είχε ανεπάρκεια ή μειωμένη συγκέντρωση της ενεργής μορφής της Βιταμίνης. Ως εκ τούτου οι αθλητές μπάσκετ και βόλλευ πιθανόν να χρειάζεται να εξετάσουν την ανάγκη λήψης συμπληρωμάτων για πρόληψη μιας πιθανής ανεπάρκειας λόγω της φύσης του αθλήματος που έχουν επιλέξει.
H βιταμίνη D βοηθά στην ανοσολογική ενίσχυση και αντιοξειδωτική λειτουργία και του μυοσκελετικού συστήματος
Η βιταμίνη D αποτελεί αναγκαίο συστατικό του διατροφικού πλάνου των αθλητών ύστερα απ;o δείγματα μελετών σε αθλητές κάθε επιπέδου.
Το μπάσκετ στηρίζεται κινησιολογικά σε μοτίβο μυϊκής συναρμογής που δέχεται επιβαρύνσεις λόγω των τεχνικών χαρακτηριστικών του αθλήματος όπως rebounds, lay-up, καρφώματα, άμυνες πλάγιες μετατοπίσεις κλπ.
Το βόλλευ έχει αρκετά άλματα, μη οριοθετημένο ωράριο αγώνα και καταπόνηση των τενόντων, λόγω της κίνησης που διέπει το άθλημα.
Η βιταμίνη D λόγω της δυνατότητας διαχείρισης των επιπέδων ασβεστίου και άλλων ορμονών που σχετίζονται τόσο με την αποκατάσταση σε επίπεδο οστών όσο και με τη βοήθεια στην αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δυναμική του οργανισμού.
Ευρήματά μελετών υποστηρίζουν την έννοια της σημασίας της βιταμίνης D στην αθλητική απόδοση ενώ σε αγωνίσματα όπως το μπάσκετ και βόλλευ πού οι αθλητές δεν προπονούνται σε ανοιχτό γήπεδο ώστε να εξασφαλίζεται η έκθεση σε ηλιακή ακτινοβολία η οποία είναι απαραίτητη για την απορρόφηση της βιταμίνης από τον οργανισμό-κρίθηκε σκόπιμο να ελεγχθούν πιθανές ανεπάρκειες στα επίπεδα της βιταμίνης.
Ποιοι έχουν ανάγκη από συμπληρώματα βιταμίνης D
Η βιταμίνη D υπάρχει σε φυσικές τροφές, ζωικές και φυτικές με μεγαλύτερη βιοδιαθεσιμότητα-απορρόφηση από τις πηγές ζωικής προέλευσης. Παρόλα αυτά υπενθυμίζουμε ότι απαιτείται για την σύνθεσή της στο οργανισμό και καθημερινή έκθεση στο ηλιακό φως πράγμα που εξηγεί γιατί άτομα που μπορεί να καταναλώνουν τροφές πλούσιες σε βιταμίνη D μπορεί να έχουν ανεπάρκεια ή χαμηλά επίπεδα της συγκεκριμένης βιταμίνη. Σε κάθε περίπτωση διαγνωστικές εξετάσεις για τον προσδιορισμό των επιπέδων της βιταμίνης μπορεί να υποδείξουν την ανάγκη για λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης D.
Τα συμπληρώματα διατροφής δεν διατρέχουν κίνδυνο αντιθέτως με τη σωστή καθοδήγηση βοηθούν πολλές πληθυσμιακές ομάδες όπως αθλητές, γυναίκες σε εμμηνόπαυση, άνδρες με μυοσκελετικές ευαισθησίες, παιδιά που έχουν ακανόνιστο διατροφικό πλάνο , εγκυμονούσες, άτομα με μειωμένη συγκέντρωση και χαμηλό ανοσοποιητικό.
Εκτός όμως από τους αθλητές μπάσκετ και βόλλευ, η βιταμίνη D φαίνεται ότι είναι ένα ικανό βοηθητικό συμπλήρωμα και στους αθλητές με απαιτητικές προπονήσεις , δρομείς με συνεχόμενες επαφές με το έδαφος και στους αθλητές ρυθμικής γυμναστικής.
Η βιταμίνη D θα έλεγα επομένως ότι αποτελεί αναγκαίο συστατικό του διατροφικού πλάνου των αθλητών.
