Συνέντευξη στη Φλώρα Κασσαβέτη
Κύριε Τρίμη φαντάζομαι ότι θα δέχεστε συχνά την ερώτηση από ζευγάρια που περιμένουν μωρό και έχουν ήδη κάποιο κατοικίδιο αν επιτρέπεται η παρουσία του στο σπίτι μετά τον ερχομό του μωρού;Τι απάντηση δίνετε;
Η απάντηση μου είναι ξεκάθαρη, κατανοώ το μέγεθος της απώλειας που θα ήταν η εκδίωξη ενός κατοικίδιου που έχει καταστεί αναπόσπαστο μέλος της οικογένειας από το σπίτι, όπως και τα οφέλη από την παρουσία του για όλους, περιλαμβανομένου του νέου μέλους. Το κατοικίδιο λοιπόν μπορεί να παραμείνει στο σπίτι αρκεί να τηρηθούν κάποιοι κανόνες και να εφαρμοστούν προληπτικά μέτρα που θα καταστήσουν ασφαλή τη συμβίωση στο ίδιο σπίτι του κατοικίδιου ζώου με ένα βρέφος.
Χωρίς να θέλουμε να τρομάξουμε κανένα, οφείλουμε να ενημερώσουμε ότι σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC), καταγράφονται πάνω από 4 εκατομμύρια δαγκώματα ζώων κάθε χρόνο. Περίπου το 85% έως το 90% των δαγκωμάτων ζώων είναι από σκύλους, το 5 έως 10%είναι από γάτες και τα υπόλοιπα είναι από άλλα ζώα. Τα περισσότερα δαγκώματα σκύλου – περίπου το 70% – είναι από σκύλο που γνωρίζει το θύμα. Δυστυχώς, τα παιδιά αντιπροσωπεύουν ένα μεγάλο ποσοστό αυτών των θυμάτων από δαγκώματα ζώων. Άρα, χωρίς να σημαίνει ότι η πρόληψη τέτοιων «ατυχημάτων» επιτάσσει την απομάκρυνση του κατοικίδιου από το σπίτι όπου υπάρχουν παιδιά, η υιοθεσία συγκεκριμένων πρακτικών και συμπεριφορών ώστε να ελαχιστοποιηθεί αυτός ο κίνδυνος είναι απαραίτητη.
Θέλετε να μας εξηγήσετε ποιοι είναι αυτοί οι κανόνες και τα προληπτικά μέτρα που θα καταστήσουν ασφαλή την συμβίωση στο ίδιο σπίτι του κατοικίδιου ζώου με ένα βρέφος;
Στην περίπτωση που μια οικογένεια έχει σκύλο, οι γονείς δεν θα πρέπει να επαναπαυθούν στη φήμη ότι τα σκυλιά αγαπούν ενστικτωδώς τα μωρά. Στην πραγματικότητα, τα νεογέννητα προκαλούν ανησυχία σε σκυλιά μέχρι να τα συνηθίσουν. Ακόμη και ένας σκύλος με πολύ καλό χαρακτήρα μπορεί να έχει κάποια απρόβλεπτη αντίδραση. Επομένως η «γνωριμία» και σταδιακή εξοικείωση του σκύλου με το μωρό θα πρέπει να είναι με επίβλεψη, με το μωρό πάντα σε «θέση» ασφαλείας. Φυσικά αν πρόκειται για σκύλο που έχει ήδη προβλήματα συμπεριφοράς με νέα πρόσωπα απαιτείται ακόμα μεγαλύτερη προσοχή και πιθανό να χρειάζεται καθοδήγηση από έναν εκπαιδευτή.
Μετά τη γέννηση του μωρού, αν υπάρχει κατοικίδιο στο σπίτι, οι γονείς καλό θα ήταν να βάλουν μια καγκελόπορτα στο σημείο εισόδου στο δωμάτιο του μωρού, έτσι ώστε το κατοικίδιο να βλέπει ακριβώς τι κάνουν με το μωρό, χωρίς το ίδιο το ζώο να μπορεί να πλησιάσει.
Αφού έχει προσαρμοστεί στην παρουσία του μωρού χωρίς ιδιαίτερες αντιδράσεις ή ζηλοτυπίες, μπορεί ο γονέας να προσκαλέσει το κατοικίδιο να κάτσει δίπλα του, ενώ αυτός θα κρατά το μωρό στην αγκαλιά.
Σε κάθε περίπτωση είτε πρόκειται για σκύλο είτε για γάτα, η γνωριμία και επαφή μεταξύ μωρών και κατοικίδιων πρέπει να γίνεται σταδιακά και όλες οι αλληλεπιδράσεις τους πρέπει να επιβλέπονται από τον γονέα.
Και στην περίπτωση που το κατοικίδιο είναι γάτα ποιοι κανόνες επιβάλλονται;
Οι γάτες αλληλεπιδρούν λιγότερο με τους ανθρώπους, και το ίδιο συμβαίνει με τα μωρά. Δεν είναι όμως τόσο υπάκουες όσο οι σκύλοι σε ότι αφορά την κινητικότητά τους μέσα στο σπίτι. Δεν είναι δύσκολο δηλαδή για μια γάτα να μπει στην κούνια του μωρού χωρίς το κίνητρό της να είναι κακόβουλο, αντίθετα μπορεί να της αρέσει να ξαπλώνει ακριβώς δίπλα στο μωρό, αφού το κρεβάτι είναι μαλακό και το μωρό είναι ζεστό. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να υπάρχει επιτήρηση, και επειδή οι γάτες δεν είναι εύκολο να επιτηρηθούν, ίσως θα πρέπει τους πρώτους μήνες να είναι περιορισμένες σε συγκεκριμένους χώρους του σπιτιού (φυσικά δεν εννοώ την βεράντα). Σε κάθε περίπτωση είτε πρόκειται για σκύλο είτε για γάτα, η γνωριμία και επαφή μεταξύ μωρών και κατοικίδιων πρέπει να γίνεται σταδιακά και όλες οι αλληλεπιδράσεις τους πρέπει να επιβλέπονται από τον γονέα.
Δίνεται έμφαση στο θέμα της διαρκούς επίβλεψης από ό,τι κατάλαβα ειδικά όταν υπάρχει νεογέννητο στο σπίτι;
Η ασφάλεια και η ευημερία του νεογέννητου παιδιού είναι προτεραιότητα, ειδικά όταν υπάρχει ένας σκύλος στο ίδιο σπίτι. Δεν αφήνουμε ποτέ το μωρό μόνο ούτε με την γάτα ακόμη περισσότερο με το σκύλο. Ειδικά οι σκύλοι απαιτούν προσεκτική επίβλεψη και κάποια μέτρα πρόληψης όταν υπάρχει μωρό στον χώρο.
Είναι σημαντικό να θυμούνται οι γονείς ότι πάντα η εποπτεία είναι καίρια. Αν και πολλοί σκύλοι είναι πολύ φιλικοί προς τα μωρά, πάντα υπάρχει ένας πιθανός κίνδυνος απρόβλεπτης αντίδρασης, ειδικά αν ο σκύλος είναι αγχωμένος ή ακόμα και υπερβολικά χαρούμενος, δεν έχει εκπαιδευτεί καλά ή δεν έχει συνηθίσει την παρουσία μωρού. Επιτρέπουμε στο σκύλο να πλησιάσει κοντά στο μωρό μόνο όταν είμαστε βέβαιοι ότι έχει εξοικειωθεί με τον ήχο, τη μυρωδιά και την παρουσία του μωρού και οι αντιδράσεις του είναι ασφαλείς προς το μωρό.
Ο κίνδυνος με τις γάτες είναι σαφώς πιο περιορισμένος, ωστόσο ποτέ δεν θα πρέπει να αφήνουν μόνα τους τα κατοικίδια με τα μωρά, ανεξάρτητα από το πόσο καλά φαίνεται να τα πηγαίνουν μαζί.
Σε ό,τι αφορά τον κίνδυνο μετάδοσης μικροβίων από τα κατοικίδια ζώα είναι υπαρκτός;
Τα ζώα μπορούν να μεταφέρουν βακτήρια, παράσιτα και ιούς που μπορούν να μεταδοθούν στον άνθρωπο προκαλώντας του ασθένειες. Τα παιδιά κάτω των πέντε ετών είναι πιο πιθανό να αρρωστήσουν από μικρόβια που μεταφέρουν τα ζώα επειδή συχνά αγγίζουν μολυσμένες επιφάνειες και βάζουν τα χέρια τους στο στόμα τους. Το ανοσοποιητικό τους σύστημα ακόμη αναπτύσσεται και είναι πιο ευάλωτο στις λοιμώξεις.
Τα παιδιά κάτω των πέντε ετών είναι πιο πιθανό να αρρωστήσουν από μικρόβια που μεταφέρουν τα ζώα επειδή συχνά αγγίζουν μολυσμένες επιφάνειες και βάζουν τα χέρια τους στο στόμα τους. Το ανοσοποιητικό τους σύστημα ακόμη αναπτύσσεται και είναι πιο ευάλωτο στις λοιμώξεις.
Μπορείτε να γίνεται πιο συγκεκριμένος όσον αφορά στην πρόληψη μετάδοσης μικροβίων όταν υπάρχει κατοικίδιο στο σπίτι που μεγαλώνει ένα μωρό;
Ένα καθαρό σπίτι σίγουρα μειώνει τις πιθανότητες μετάδοσης μικροβίων, οπότε σίγουρα οι γονείς θα πρέπει να δώσουν έμφαση στην καθαριότητα του σπιτιού. Επίσης είναι ευνόητο ότι τα παιχνίδια του κατοικίδιου θα πρέπει να αποθηκεύονται σε ασφαλή από το μωρό μέρη, ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος το μωρό να τα βάλει στο στόμα. Το ίδιο ισχύει και από την ανάποδη για τα παιχνίδια του μωρού, δεν πρέπει να τα πλησιάζει το κατοικίδιο. Τα παιδιά δεν πρέπει να φιλούν, να χαϊδεύονται ή να κρατούν ζώα κοντά στο πρόσωπό τους και δεν πρέπει να αφήνουν τα ζώα να γλείφουν το πρόσωπό τους τόσο για τον κίνδυνο λοίμωξης αλλά και για τον κίνδυνο το ζώο να τρομάξει και να επιδείξει επιθετική συμπεριφορά (δάγκωμα, γρατζούνισμα του μωρού).
Γονείς που σκέφτονται να υιοθετήσουν ένα κατοικίδιο επειδή τους το ζητά το παιδάκι τους τι θα πρέπει να λάβουν υπόψη;
Η επιθυμία του παιδιού για κατοικίδιο μπορεί κάποιες φορές να εκληφθεί από τους γονείς ως νάζι ή ως μια συμπεριφορά με πρόσκαιρο ενδιαφέρον, εάν δεν λάβουν υπόψη την σημασία που μπορεί να έχει ένα κατοικίδιο στις ψυχολογικές ανάγκες του παιδιού τους. Από την άλλη η απόφαση για υιοθέτηση ενός κατοικίδιου δε θα πρέπει να ληφθεί ως μια παροδική και πρόσκαιρη ικανοποίηση της επιθυμίας των παιδιών, όπως η αγορά ενός παιχνιδιού, αφού το κατοικίδιο πρόκειται να γίνει καθημερινός σύντροφος και μέλος της οικογένειας. Θα πρέπει λοιπόν να είναι μια απόφαση που θα παρθεί στην οικογένεια μετά από σοβαρή σκέψη και συζήτηση και αφού συνεκτιμηθούν διάφοροι παράγοντες, εφόσον δύναται να ξυπνήσει ανισορροπίες στην οικογένεια. Για παράδειγμα, εάν πρόκειται για συλλογική απόφαση και αποδοχή όλων των μελών, αν η φροντίδα του κατοικίδιου θα είναι συλλογική ευθύνη όλων ή αν ο καθένας θα το φορτώνει στον άλλο. Η παρουσία του κατοικίδιου μπορεί να φέρει εντάσεις στην οικογένεια αν η απόφαση για την υιοθέτησή του δεν ήταν συμφωνημένη.
Ποια θεωρείτε την πιο κατάλληλη ηλικία για να υιοθετήσει η οικογένεια ένα κατοικίδιο;
Αν δεν υπάρχει κατοικίδιο στο σπίτι τη στιγμή της γέννησης του μωρού δεν υπάρχει λόγος αυτό να συμβεί στην προσχολική ηλικία, ιδιαιτέρως πριν τα-3 έτη που το παιδί δεν έχει ακόμη τη δυνατότητα έστω και στοιχειωδώς να αναλάβει μέρος της επιμέλειας του ζώου και να αναπτύξει μία πλήρη σχέση μαζί του με τα συνεπαγόμενα ψυχικά και συναισθηματικά οφέλη. Μετέπειτα όμως τα ευεργετικά οφέλη της παρουσίας κατοικίδιου στο σπίτι είναι πολλαπλά: το παιδί μαθαίνει να είναι υπεύθυνο μέσω της φροντίδας ενός άλλου οργανισμού, αποκτά ένα «φίλο» που μπορεί να απευθύνεται όταν νιώθει φόβο, θλίψη ή θυμό, αποκτά πιο δραστήριο τρόπο ζωής, ενώ οι μελέτες δείχνουν ότι είναι πιο ευτυχισμένο από το μέσο όρο των παιδιών.
Πόσο ασφαλής για την υγεία του παιδιού είναι η παρουσία ενός κατοικίδιου στο σπίτι;
H παρουσία στο σπίτι ενός κατοικίδιου, το οποίο θα τυγχάνει της σωστής φροντίδας, δε θα επηρεάσει με οποιοδήποτε τρόπο την υγεία του παιδιού αρνητικά, εκτός και αν συντρέχουν λόγοι, όπως για παράδειγμα η ύπαρξη αλλεργιών στο παιδί. Όταν το κατοικίδιο αποκτηθεί με τις σωστές προϋποθέσεις, θα μπορέσει να εκπληρώσει άρτια το σκοπό του, που δεν είναι απλά η ψυχαγωγία, αλλά κυρίως η σωματική και η ψυχική υγεία, η συναισθηματική πληρότητα και η καλλιέργεια της συντροφικότητας, της συνεργασίας και της υπευθυνότητας.
Μελέτες έχουν δείξει ότι βρέφη που είχαν από νωρίς επαφή με σκύλους ή γάτες ήταν πιο υγιή σε σχέση με βρέφη που δεν είχαν επαφή με ζώα.
Τι δείχνουν οι έρευνες για το ανοσοποιητικό των παιδιών που μεγαλώνουν με κατοικίδια;
Μελέτες έχουν δείξει ότι βρέφη που είχαν από νωρίς επαφή με σκύλους ή γάτες ήταν πιο υγιή σε σχέση με βρέφη που δεν είχαν επαφή με ζώα. Πιο συγκεκριμένα, τα βρέφη που μεγάλωναν με κατοικίδια ζώα, ειδικά σκύλους, είχαν λιγότερες πιθανότητες να κρυολογήσουν. Είχαν, επίσης, λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν άλλες λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους της ζωής τους, ενώ χρειάστηκαν λιγότερα αντιβιοτικά. Τα παιδιά που μεγαλώνουν με σκύλο ή γάτα στο σπίτι παρουσιάζουν σε όλη την προσχολική ηλικία λιγότερες λοιμώξεις, όπως ωτίτιδες και γαστρεντερίτιδες, και ο λόγος φαίνεται ότι είναι η επικράτηση στο έντερο τους κάποιων μη μολυσματικών μικροβίων που συμβάλλουν στην ενδυνάμωση του ανοσοποιητικού του παιδιού να αντιμετωπίζουν πιο αποτελεσματικά τα επικίνδυνα μικρόβια. Επίσης υπάρχουν κάποιες έρευνες που δείχνουν ότι η έκθεση στα κατοικίδια από μικρή ηλικία μειώνει την εκδήλωση αλλεργιών στο παιδί.
Παιδιά που έχουν εκτεθεί σε υψηλά επίπεδα αλλεργιογόνων κατοικίδιων ζώων κατά τη βρεφική ηλικία παρουσίασαν χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης άσθματος έως την ηλικία των 7 ετών.
Εξηγήστε πώς τα κατοικίδια μειώνουν την εκδήλωση αλλεργιών στο παιδί.
Τα μικρόβια που αναπτύσσονται στο έντερο των παιδιών που συμβιώνουν με ζώα και αναπτύξαμε παραπάνω έχουν και άλλο ευεργετικό αποτέλεσμα: εκτρέπουν το ανοσοποιητικό σύστημα από μονοπάτια που οδηγούν στην ανάπτυξη αλλεργιών Μια από τις βασικές θεωρίες πίσω από τα αυξανόμενα ποσοστά διάγνωσης αλλεργιών και άσθματος είναι η λεγόμενη «υπόθεση υγιεινής». Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη θεωρία, ζούμε πλέον σε υπερβολικά καθαρά εσωτερικά περιβάλλοντα, με αποτέλεσμα τα παιδιά να μην εκτίθενται σε αρκετά μικρόβια. Έτσι, το ανοσοποιητικό τους σύστημα δεν “εκπαιδεύεται” σωστά στο να ξεχωρίζει τους βλαπτικούς από τους μη βλαπτικούς ερεθιστικούς παράγοντες. Επιπλέον, φαίνεται ότι η έγκαιρη έκθεση σε ορισμένα αλλεργιογόνα πριν από την ανάπτυξη της αλλεργίας μπορεί να έχει προληπτική δράση. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά που εκτέθηκαν σε υψηλά επίπεδα αλλεργιογόνων κατοικίδιων ζώων κατά τη βρεφική ηλικία παρουσίασαν χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης άσθματος έως την ηλικία των 7 ετών.
Παρόλα αυτά υπάρχει ένα ποσοστό παιδιών με αλλεργία στα κατοικίδια. Σε αυτή την περίπτωση τι συστήνεται;
Αν προϋπάρχει ή εγκατασταθεί αλλεργία σε κάποιο κατοικίδιο τότε μέτρα που βοηθούν είναι τα ακόλουθα: κρατήστε το κατοικίδιο μεγάλο μέρος του 24ώρου έξω από το σπίτι αν είναι δυνατόν, μην τα αφήνετε να κοιμούνται στο κρεβάτι του παιδιού σας, βάλτε το παιδί σας να αλλάζει ρούχα και να πλύνει τα χέρια του αφού παίξει με το κατοικίδιο, πλένετε τα κατοικίδιά σας τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα, καθαρίζετε συχνά τις επιφάνειες του σπιτιού από τις τρίχες του ζώου και σκεφτείτε να χρησιμοποιήσετε ένα φίλτρο αέρα στα δωμάτια όπου το παιδί σας περνά τον περισσότερο χρόνο του ώστε να μην παραμένουν στον αέρα που αναπνέει το παιδί τα αλλεργιογόνα.
Αν τα παραπάνω μέτρα δεν είναι αποτελεσματικά τότε δυστυχώς πρέπει να επιλεγεί η λύση της απομάκρυνσης του κατοικίδιου από το σπίτι. Όμως σχεδόν πότε δεν υπάρχει αλλεργία σε όλα τα ζώα. Αν για παράδειγμα ένα παιδί έχει αλλεργία στο τρίχωμα της γάτας, δε θα έχει κατά πάσα πιθανότητα στους σκύλους, άρα μπορεί στη θέση της γάτας να έρθει ένας σκύλος στο σπίτι.
Η περιοδική λήψη αντιπαρασιτικών φαρμάκων από τα κατοικίδια μας, όπως και η τακτική κτηνιατρική παρακολούθηση που περιλαμβάνει τους προβλεπόμενους εμβολιασμούς δεν πρέπει να αμελείται.
Τι δεν πρέπει να ξεχνούν οι γονείς που έχουν κατοικίδιο στο σπίτι;
Οι ψύλλοι και τα τσιμπούρια είναι δύο από τα πιο συνηθισμένα παράσιτα που συναντώνται στα κατοικίδια ζώα και αρκεί μία βόλτα για να τα κολλήσουν, συνεπώς το να μένουν τα ζώα μέσα στο σπίτι δε τα καθιστά άτρωτα στα παράσιτα. Συχνά τα ζώα νεαρής ηλικίας έχουν παράσιτα μέσα στο έντερό τους. Το τσίμπημα του ψύλλου στον άνθρωπο προκαλεί τοπικό ερεθισμό και συνήθως κνησμό, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις εντοπίζεται στα κάτω άκρα. Μπορεί να προκαλέσει τοπική αλλεργική αντίδραση (αλλεργική δερματίτιδα) ή δευτερογενής επιμόλυνση. Επίσης οι ψύλλοι μπορούν να μεταδώσουν στον άνθρωπο πιο σοβαρές ασθένειες, όπως o ενδημικός τύφος και η πανώλη.. Τα τσιμπούρια δεν προκαλούν συμπτώματα στους ανθρώπους, όμως είναι και αυτά επικίνδυνα καθώς μπορούν να μεταδώσουν ιογενείς και βακτηριακές ασθένειες.
Συνεπώς είναι απαραίτητη η περιοδική λήψη αντιπαρασιτικών φαρμάκων από τα κατοικίδια μας, όπως και η τακτική κτηνιατρική παρακολούθηση που περιλαμβάνει τους προβλεπόμενους εμβολιασμούς. Όταν το ζώο παρουσιάζει συμπτώματα που μπορεί να υποδηλώνουν λοίμωξη (πχ απώλεια όρεξης, δυσκινησία, αλλαγή συμπεριφοράς) πρέπει επίσης άμεσα να αναζητείται η κτηνιατρική συμβουλή. Κλείνοντας, να υπενθυμίσω την τήρηση όλων των στοιχειωδών κανόνων υγιεινής που αναφέραμε πιο πάνω.
*Ο Γιώργος Τρίμης είναι Παιδίατρος, απόφοιτος της Ιατρικής σχολής του Ε.Κ.Π.Α, στην οποία ολοκλήρωσε και τη διδακτορική του διατριβή. Το επιστημονικό του έργο απαρτίζεται από πλήθος δημοσιεύσεων τόσο σε ελληνικά όσο και σε διεθνή περιοδικά. Έχει διατελέσει κριτής επιστημονικών περιοδικών και έχει συμμετάσχει συστηματικά σε ερευνητικά προγράμματα και πρωτόκολλα. Αφού απέκτησε πλούσια κλινική εμπειρία στην Παιδιατρική και στις Λοιμώξεις στην Ά Παιδιατρική Κλινική του Ε.Π.Κ.Α στο Νοσοκομείο Παίδων Αγία Σοφία και στο Respiratory Unit of Royal Brompton Hospital, London, από το 2005 εντάχθηκε στο Ιατρικό Τμήμα Εμβολίων της φαρμακευτικής εταιρείας ΒΙΑΝΕΞ-Sanofi Pasteur MSD, ενώ από το 2017 μετακινήθηκε στο Ιατρικό Τμήμα Εμβολίων και Λοιμωδών Νοσημάτων της MSD Greece.
Πηγή: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ HEALTH TODAY MAGAZINE
